Heerenveen maakt vaart met ‘Aardgasvrij’

HEERENVEEN - Ilja van der Veen en Marije Olthof maken deel uit van een gemeentelijk team van tien mensen dat zich de komende jaren bezighoudt met de energietransitie.

Ilja van der Veen als projectleider voor de zogenaamde ‘Transitievisie Warmte’ (om Heerenveen aardgasvrij te maken) en Marije Olthof als voorlichter ‘duurzaam wonen’. Zij mogen hun tanden zetten in het complexe probleem om de gemeente Heerenveen ‘warm te maken’ voor een aardgasvrije gemeente. Een uitdaging in de buitencategorie, omdat ze te maken krijgen met erg veel onzekerheden, veel verschillende groepen belanghebbenden, sociale aspecten, techniek, financiën en communicatie.

Klimaatafspraken

In het Klimaatakkoord is door het Rijk bepaald dat de duurzame verwarming van gebouwen via de gemeenten wordt geregeld. Let wel, ‘via’ en niet ‘door’, omdat de gemeente slechts van een heel klein deel van die gebouwen eigenaar is.

Bovendien is er in het Klimaatakkoord afgesproken dat alle gemeenten voor eind 2021 een visiedocument moeten hebben, waarin ze voor elke wijk, buurtschap of dorp aangeven welke duurzame opties er zijn. Van gemeenten wordt verwacht dat ze onderzoeken voor welke gebieden het kansrijk is om ze voor 2030 af te koppelen van het aardgasnet en wat het alternatief daarvoor gaat worden. Dat zou voor 2030 ongeveer 20% moeten worden en de rest van de gemeente in de daaropvolgende twintig jaar.

In 2050 aardgasvrij

Ilja van der Veen: “Concreet is er in het Nederlandse akkoord ten aanzien van duurzame verwarming afgesproken dat in het jaar 2030 in totaal 20% van alle gebouwen duurzaam verwarmd moet worden en dat in 2050 heel Nederland, dus ook Heerenveen, aardgasvrij moet zijn. Wat de verwarming van gebouwen betreft staan de alternatieven voor aardgas nog in de kinderschoenen, vergeleken met het opwekken van groene stroom; met bijvoorbeeld zonnepanelen of -parken en het gebruik van windenergie zijn we al veel verder en de terugverdientijd is overzichtelijk.

Duurzame verwarmingstechnieken bestaan wel, denk bijvoorbeeld aan warmtepompen of biogas, maar ze zijn nog duur omdat mensen ze niet massaal kopen. Er is dus sprake van een kip-ei situatie. Smartphones worden ook betaalbaarder als iedereen ze koopt.’

Marije Olthof: “Een eerste stap in het proces richting afkoppeling van aardgas is het isoleren van bestaande woningen. Door bijvoorbeeld spouwmuur-, vloer- en dakisolatie en het aanbrengen van dubbel glas kan al fors worden bespaard. Daarmee kun je concreet je huis voorbereiden om aardgasvrij te worden.”

Vaart maken

“Het aardgasvrij maken van Heerenveen vraagt veel van alle betrokkenen,” aldus Ilja. “Hoe het totaalplaatje er uit gaat zien weet nog niemand, maar wat we wel weten is dat die 20% in 2030 en 100% in 2050 als een stip aan de horizon staan. En dat is een goede zaak. Als we nog tien jaar wachten tot de techniek verbeterd is, of goedkoper is geworden, dan is er tien jaar niets gebeurd en dat is de reden waarom we er in Heerenveen vaart achter zetten.

Dat klinkt allemaal vrij dwingend. Maar dat is niet de bedoeling. We willen een balans vinden tussen technische en financiële analyses en wat er speelt in een dorp of buurt. Meebewegen met de lokale ontwikkelingen levert meer betrokkenheid en draagvlak op, en we denken dat die minstens zo belangrijk zijn als de analyses. We waren daarom aanvankelijk van plan om langs dorps- en buurthuizen in onze gemeente te gaan om de plannen toe te lichten en de vele vragen die er ongetwijfeld op allerlei gebieden leven, te beantwoorden. Corona stak wat dat betreft een spaak in het wiel, zodat een groot deel van onze communicatie de komende periode online plaats zal moeten vinden.”

Drie onderdelen

“Die campagne start begin februari en draait om drie onderdelen. Ten eerste willen wij uitleggen waar het om draait. Waarom zijn die klimaatafspraken er en waarom moet het zo snel? Wat is er mogelijk wanneer je bijvoorbeeld in een huis uit de jaren 60 woont? Waar loop je tegenaan en waar kun je aan denken?

Ten tweede willen we de groepjes bewoners in kaart brengen die er in principe positief tegenover staan, en hun zoektocht bijvoorbeeld starten met verkenning van een techniek.

Het derde onderdeel is kruisbestuiving: door voorbeelden te geven van groepjes die al bezig zijn, hopen we anderen te stimuleren om de eerste stap te zetten. Dat kan binnen de gemeentegrenzen van Heerenveen zijn, maar ook daarbuiten, bijvoorbeeld in de proeftuin Garijp. Welke uitdagingen zijn zij daar tegengekomen? Wat zijn de ‘do’s en don’ts’? Welke lessen hebben zij geleerd? Zodat andere groepen daarvan kunnen profiteren, omdat ze het wiel niet volledig zelf uit hoeven te vinden. Als projectgroep zitten wij als een spin in het web en borgen wij dat de opgedane kennis en ervaring ook beschikbaar komt voor anderen. Kruisbestuiving dus.

Twee ‘praktijkwijken’ in Heerenveen

“In de gemeente Heerenveen willen we starten met de zoektocht in twee ‘wijken’. We moeten nog ervaren en in samenspraak leren hoe we met zijn allen tot een Wijk Uitvoerings Plan (WUP) kunnen komen. Dat zijn hele serieuze plannen waarin voor een buurt of wijk tot op uitvoeringsniveau voor alle betrokkenen is uitgewerkt hoe de gekozen technische oplossing wordt toegepast. En uiteraard hoe dit gefinancierd en betaald kan worden. De gemeente verwacht van het Rijk dat ze de komende jaren oplossingen aandraagt om het betaalbaar te maken.

Eind 2021 moeten alle gemeenten een Transitievisie Warmte hebben, in Heerenveen ‘Aardgasvrij’ genoemd. Voor de zomer mogen mensen hierop  - online - reageren.

Maar eerst gaan we maar eens aan de slag met inventariseren, informeren, leren, drempels wegnemen en stimuleren om de zoektocht in de buurten te starten.”

Door: Wim Walda