Burgemeester van der Zwan strijdt al langer tegen racisme: ‘Soms loop je tegen muren aan’

HEERENVEEN - Racisme stopt niet zomaar, zegt Tjeerd van der Zwan. Hij is nu burgemeester van Heerenveen, maar 35 jaar geleden werkte hij bij het landelijke bureau racismebestrijding. ’Toen deed ik onderzoek naar discriminatie op de arbeids- en woningmarkt.’ Verandering is soms moeilijk, blijkt wel.

‘Er zijn toen ook wel maatregelen genomen, maar racisme zit ook in de harten en hoofden van mensen. Soms onbewust.’ Van der Zwan is zelf ook meermaals gediscrimineerd: ‘Toen kwam ik de kroeg bijvoorbeeld niet in’, vertelt hij. Bij voorlichtingen wilde hij mensen hoop geven. ‘Mensen vertelden me dat ze twee keer zo hard hun best moesten doen als een Nederlander om een baan te krijgen, en dan reageerde ik: ‘Dat is dan niet zo vreselijk moeilijk.’

Wanhoop is begrijpelijk

Maar Van der Zwan moet toegeven dat voor jezelf opkomen niet alles oplost. ‘Soms loop je tegen muren aan. Ik kan me voorstellen dat je dan wanhopig wordt.’

De burgemeester ziet veel vormen en patronen van discriminatie, zegt hij. ‘Op de arbeidsmarkt zie je dat werkloosheid bij bepaalde groepen groter is. Ook als je corrigeert naar opleiding is daar geen andere verklaring voor dan dat ze geweerd worden.’

Discriminatie op arbeidsmarkt, in onderwijs, bij belastingdienst

En niet alleen op de arbeidsmarkt is er sprake van discriminatie. ‘In het onderwijs is er sprake van ‘onderadvisering’ bij kinderen van niet-Nederlandse afkomst, de verwachtingen zijn lager. En als je naar het mbo kijkt, dan zie je dat studenten met een Marokkaanse achternaam moeilijker aan een stageplek komen. En de laatste jaren zagen we etnisch profileren ook bij de Belastingdienst.’

Daar moet dus iets veranderen. ‘Je kiest vaak mensen die op jezelf lijken.’ En zo houdt het systeem zichzelf in stand: ‘Tussen de mensen die nu de beslissingen nemen, zitten te weinig mensen met een andere achtergrond. Dan kom je er ook niet snel tussen. Subjectieve elementen spelen daarbij een rol.’

Uiteindelijk worden we er als land ook beter van als iedereen dezelfde kansen krijgt. ‘Je doet jezelf als samenleving tekort als je de talenten en potentie niet benut van groepen die niet oorspronkelijk uit jouw samenleving komen’, zegt Van der Zwan. ‘Dat moet doordringen.’

‘Het is in ons eigen belang om mensen met andere achtergronden erbij te betrekken. In supermarkten zie je dat er steeds meer buitenlandse producten in de schapen komen en dat er meer mensen werken met een migrantenachtergrond.’ Dat trekt dan ook weer meer klanten.

Voorbeeld voor anderen

‘Je doet jezelf dus tekort als ondernemer of als samenleving als je de talenten en potentie niet benut’, besluit Van der Zwan. ‘Als dat steeds meer doordringt, als er steeds meer mensen op sleutelposities komen en een voorbeeld worden voor anderen, dan komt er verandering. Maar dat gaat langzaam.’

Tjeerd van der Zwan wist nog niet dat er komend weekend in Leeuwarden wordt geprotesteerd. Zijn reactie daarop: ‘Ik ben zelf eerlijk gezegd niet zo van het demonstreren. Maar misschien ga ik hier wel naartoe.’

Item met dank aan Omrop Fryslân