Kinderboekenschrijfster Lida Dijkstra - Een diepe liefde voor taal en cultuur

Lida Dijkstra (1961) uit De Knipe behoort tot een van de beste kinderboekenschrijvers van Nederland. Lida Dijkstra schrijft haar boeken in zowel de Friese taal als in het Nederlands en ze heeft inmiddels zo’n honderd titels op haar naam staan. Haar laatste boek, ‘Schaduw van Toet’, was genomineerd voor de Woutertje Pieterseprijs 2022 in Nederland en voor ‘de Boon’, een prestigieuze prijs in Vlaanderen. Behalve de juryleden weten ook kinderen haar diepe liefde voor taal en literatuur te waarderen.

We spreken Lida Dijkstra bij haar thuis in haar woonplaats De Knipe. Vanuit haar huis heeft ze een prachtig uitzicht over de landerijen on de rook van Heerenveen. Bij het openen van de gordijnen treft Lida soms een ree aan in haar tuin. In de woobkamer staat een boekenkast met daarin alle boeken die ze geschreven heeft.

Brede interesse

Lida Dijkstra groeide op in Scharsterbrug en ging later in Heerenveen naar het atheneum. Op achttienjarige leeftijd vertrok ze naar Leiden om daar de Reinwardt Academie, het hbo voor museummedewerkers, te volgen. “Dat wie in yntuïtive kar. Ik ha altyd in brede ynteresse hân, lies boeken oer dino’s en Romeinen. Ik groeide op yn in famylje fan fjildminsken. Us dochter is no ynteressearre yn keamerplanten, ús mem wie dat doe ek al. As bern krige ik de Latynske nammen fan keamerplanten lykas sanseveria mei.”

Door die brede interesse koos Lida ook voor een studie kunstgeschiedenis en archeologie. “As ik yn in biblioteek of museum kom, dan fiel ik my thús en wurd ik bliid. Wannear’t ik op ’e souder fan it Rijksmuseum tusken de 17^de-iuwske meubels siet, tocht ik: ‘Wat in foarrjocht, dat ik hjir wêze mei.’ Geandewei myn stúdzje ha ik my taspitst op de tiid om 1900 hinne, de Jugendstilperioade en myn doktoraalskripsje gie oer Frysk houtsnijwurk.”

Neeltje Lettinga

“Earder hie ik meiwurke oan in útstalling oer hurd- en keamerskermen troch de iuwen hinne. By it trochsneupen fan âlde tydskriften kaam ik in artikel tsjin oer Neeltje Lettinga út Berltsum, dy’t folkskeunst beoefene. In soad minsken holden harren yn dy tiid dwaande mei kerfsnede, mar Neeltje Lettinga hie in fin mear as in bears, se makke har eigen ûntwerpen en behearske it ambacht as gjin oar. As Friezinne fûn ik it faksinearjend om te lêzen dat dy Fryske frou ynternasjonale furoare makke hie. Letter, by de útrikking fan de bul, neamde myn heechlearaar noch dat ik perfoarst in Frysk ûnderwerp ha woe. Myn skripsje is sels noch yn boekfoarm ferskynd.”

In memmetaal leren schrijven

In 1986 keerde Lida terug naar Friesland, waar ze projectmedewerkster werd bij de Stichting Monument van de Maand en vervolgens conservator in het Museum Joure. In de eindredactie van de uitgaven rond Monument van de Maand kon ze haar affiniteit met het schrijven kwijt. Hierna begon ze - als hobby - met een cursus creatief schrijven. Daarna was het spreekwoordelijke hek van de dam.

“Nei de berte fan ús dochter Ingeborg ha ik it steviger oanpakt. Doe bin ik ek begûn mei Frysk skriuwen, wat ik dêrfoar noch net die. Nuver, tocht ik, ik praat Frysk, mar ik skriuw it net. Ik kin Ingelsk lêze, hie Italiaansk as byfak; mar yn myn memmetaal kin ik net skriuwe. Dat sil oars. Yn in winter die ik Afûk A en de winters dêrnei B, C en de Akte. Under dy kursussen begûn myn kennis te streamen. Ik bin opgroeid yn it Frysk, ús heit prate altyd frij geef. Ynienen kaam der in soad út myn ûnderbewuste nei boppen, lykas ‘it lân stiet splis’.“

Alma Tadema

Inmiddels is Lida Dijkstra een professioneel en gerenommeerd schrijfster met bijna honderd boeken op haar conto. “Yn it begjin doarde ik my gjin skriuwster te neamen. Ast mar ien boek yn it jier skriuwst, is dat tefolle. Mar op in stuit die ik it fulltime en koe ik sizze dat skriuwen myn berop is. Ik ha in djippe leafde foar taal en kultuer en dat docht bliken út myn boeken.”

Talloze voorbeelden illustreren die liefde voor taal en cultuur. We noemen een paar. Bij het bezoek aan groep acht van de basisschool in Dronrijp zoomde Lida Dijkstra met haar boek ‘Wenje yn in skilderij/wonen in een schilderij’ in op de internationaal beroemde kunstschilder Lourens Alma Tadema (1836-1912), die het grootste deel van zijn leven in Engeland woonde en werkte. Alma Tadema is echter een Fries; hij werd in Dronrijp geboren en bracht in Friesland zijn jeugd door.  is. Lida: “Foar dat boek, dat yn 1873 spilet, ha ik in soad research dien. Gelokkich ûntfong Alma Tadema alle wiken de parse yn syn hûs yn London. Dy ha syn filla sekuer beskreaun; de lobelia’s dy’t bloeiden neist de stoepen, it behang op de muorre. Ik koe by wize fan sprekken troch syn hûs rinne.”

En dan is er het beroemde lied ‘Simmermoarn’ uit 1851 van de Friese schrijver Waling Dykstra.  Het lied dreigt uit ons immateriële Friese erfgoed te verdwijnen. Reden voor Lida om het in het boek ‘Pykje Fjouwer’ op te nemen. Alle vogels en andere dieren die voorkomen in het lied zijn terug te vinden in het boek. 

Lievelingsboek

Het tot twee keer toe genomineerde nieuwe kinderboek ‘Schaduw van Toet’ speelt in het oude Egypte en gaat over Anchesenamon, de zus van farao Toetanchamon. De Belgische en Nederlandse jury spraken lovende woorden over het boek, maar kozen toch een andere winnaar.  Lida Dijkstra beleefde de uitspraak van kinderpresentatrice Sara zalf als prijs. Sara was vooraf niet echt geïnteresseerd in het oude Egypte, vertrouwde ze toe aan radiopresentator Frits Spits, maar het boek Lida was echt haar lievelingsboek.

Schaduw van Toet

In de jeugdroman ‘Schaduw van Toet’ nemen schrijfster Lida Dijkstra en illustrator Djenné Fila je mee naar het hof van de farao’s in het oude Egypte. Achter alle pracht en praal probeert een jonge koningsdochter zich staande te houden in een wereld vol list en bedrog. Het is het verhaal over de jonge farao Toetanchamon en zijn halfzus die als een schaduw aan zijn zijde leefde.

Anchesenamon groeit op aan het hof van haar vader, farao Achnaton. Ondanks de luxe van een mooi nieuw paleis en een leven vol parades en feesten is haar leven niet gemakkelijk. Haar familie heeft honger naar macht en haar vader maakt zich niet geliefd bij het volk. Amany heeft al vijf zusjes als ze er een halfbroertje bij krijgt: Toetanchamon, een zwak jongetje met een scheef voetje – de toekomstige farao van Egypte. Ze werpt zich op als zijn beschermer en leert hem alles wat hij moet weten om in leven te blijven. Als een schaduw leeft ze aan zijn zij, en alles lijkt goed te gaan. Tot het noodlot toeslaat en haar eigen leven in groot gevaar is…

Simmermoarn (Waling Dykstra)

Wat bistû leaflik, rizende simmermoarn!
’t Opgeande sintsje laket my oan.
’t Hoantsje kraait kûkelû, ’t douke ropt rûkûkû,
Ik wol ek sjonge, fleurich fan toan.

Alles wat libbet docht der nou sines bij,
Fôltsjes en kealtsjes, hynders en kij.
Guoskes dy’t snetterje, skiepkes dy’t bletterje,
Lamkes dy’t springe, nuvere blij.

’t Ljurkje yn’e wolken, d’eintsjes yn’t lizich wiet,
Moskjes en sweltsjes, elts sjongt syn liet.
Earbarren klapperje, ljipkes wjukwapperje,
Skries op’e hikke ropt grito-griet.

Tekst en foto’s: Riemie van Dijk