Oekraïense oud-bondscoach Kosta Poltavets over de oorlog met Rusland

grootheerenveen
Afbeelding

Ireen Wust, Sven Kramer, Jutta Leerdam: we kennen ze allemaal. Hij mocht hen en nog vele andere topsporters coachen en begeleiden in hun schaatscarrière. Op sportief én persoonlijk vlak. In 1962 werd Kosta Poltavets geboren in Charkov, Oekraïne. Inmiddels woont hij achtentwintig jaar in Nederland in alle vrijheid. Dat geldt niet voor zijn familie. Het nieuws komt drie maanden geleden dan ook als een schok als Rusland de oorlog verklaart aan Oekraïne.  

“Het is superheftig, je maakt je direct zorgen over hoelang het gaat duren en hebt een innerlijke onrust over wat er gaat gebeuren. Ik ken natuurlijk de Russische sporters en de mensen daar, zelfs ook Oekraïners die in Rusland wonen. Dus de eerste zes weken had ik het emotioneel echt zwaar. Onze vrienden en familie belden we ’s ochtends, ’s middags en ’s avonds. Om maar zeker te weten of ze nog leefden. We hebben nog steeds veel contact en gelukkig hebben ze nog internet. Maar niemand had deze oorlog verwacht. Dit moet je verwerken op alle niveaus en dat kost tijd.”

Thuisland steunen

Ondertussen doen Kosta en zijn vrouw wat zij kunnen om hun thuisland te steunen. “Deze hele situatie houdt ons continu bezig. De oorlog raakt ons allemaal. Je kan niet iedereen helpen, maar ik probeer het wel. We hebben familie drie maanden lang opgevangen en ondersteunen fondsen die kinderen helpen met humanitaire en financiële middelen.”

Alles kwijt

Gevluchte Oekraïners kampen vaak ook met mentale problemen. “Ze zijn hier tijdelijk en weten daardoor niet waar ze aan toe zijn. En thuis hebben ze helemaal niets meer. Ze hebben geen mogelijkheid om terug te gaan.” Twee kennissen van Kosta wonen nu tijdelijk in Assen. Ze zijn zestig jaar en beiden tandarts. “Thuis hadden ze alles, maar Charkov wordt een gevaarlijke plaats. Er zijn elke dag raketaanslagen. Alles wat ze hebben opgebouwd zijn ze kwijt. En op je zestigste ga je ook niet zelf de strijd aan.”

Ik ga ernaartoe

“Voor ons was dat net zo’n moeilijk dilemma. Toen ik hoorde van de oorlog zat ik met Jutta Leerdam op de WK sprint. En heel eerlijk? Mijn eerste ingeving was: ik ga ernaartoe. Maar Jutta en andere mensen hebben mij overtuigd dat ik beter iets vanuit hier kan doen. Dat ik ook op die manier mijn bijdrage kan leveren. Dat is ook wat onze dochter doet. Zij is zangeres en zet haar stem en haar gitaar in als wapen. Wij zetten nu ook onze stem in.”

Vrijheid

Als kind leert Kosta dat vrijheid een groot goed is. Thuis gingen de gesprekken vaak over de ‘niet gewenste onderwerpen’. Over de vrijheid, onafhankelijkheid en de democratie. Ik wist niet beter dan hoe de situatie op dat moment was, maar ik kreeg thuis wel mee dat de wens naar vrijheid erg sterk was.”

Studeren

Kosta heeft, zoals hij het zelf zegt, het geluk gehad dat hij na zijn middelbare school mocht studeren aan een gerenommeerde sportopleiding. Vergelijkbaar met de ALO in Nederland, maar dan met een scherpe focus op het coachen van topsporters. “Het was een zeer kwalitatieve opleiding, die nu helaas niet meer bestaat.”

Les van grondleggers van de sport

“Ik kreeg les van de grondleggers van de methodologische en wetenschappelijke benadering van de sport, allemaal afkomstig uit de voormalige Sovjetunie. Er is geen enkele sport die niet zonder de basis kan, die zij hebben gelegd. Ik had het geluk dat ik hen persoonlijk kende en les van ze kreeg. Soms heb je dat geluk nodig. Want ook al krijg je kansen, je moet ze wel zelf grijpen”, aldus Kosta. 

Inspirerende jeugd

“Mijn jeugd was heel inspirerend”, lacht Kosta. “Mijn moeder was toen ik jong was, juf in de kinderopvang en later werkte ze in een restaurant op de Trans Siberië Express. Mijn vader was schaatscoach. Daardoor kwamen er veel verschillende mensen bij ons over de vloer. Er waren vaak sporters, maar ook mensen vanuit de culturele branche: journalisten, musici, schrijvers, enzovoorts.”

Oekraïens en Russisch

In de schoolvakanties vertrekt Kosta voor drie maanden naar zijn oma op de boerderij in Lugansk. “Ik werkte veel op het land, heel leuk vond ik dat. Onder andere met het drijven van een enorme kudde van zeshonderd tot achthonderd kalveren. Wij kinderen reden op paarden om de kudde in bedwang te houden en om ervoor te zorgen dat er geen kalveren ontsnapten. En eind augustus, aan het einde van de vakantie, gingen we weer naar huis, naar Charkov. Daar was Russisch de voertaal, maar na drie maanden bij mijn oma in Lugansk, sprak ik alleen nog Oekraïens. Dat zorgde altijd voor wat paniek bij mijn ouders”, lacht Kosta.

Van schaatsen naar triatlon

In de Sovjetunie gold de dienstplicht en na zijn studie moet Kosta op zijn drieëntwintigste voor twee jaar het leger in. Daarna besluit hij verder te gaan met de sport. De schaatswereld instappen is voor hem relatief makkelijk, gezien het beroep van zijn vader. Na twee jaar de jeugd trainen komt de triatlon op zijn pad. Hij slaat een nieuwe weg in en blijkt talent te hebben. Als coach en als deelnemer. “Ik deed steeds meerIronmans,  kwam op verschillende plekken en ontmoette veel triatleten, ook in Nederland. De triatlon is een hele vrije sport, waarbij je van alles mag uitvinden en proberen. Hierdoor heeft deze sport mij in die zeven jaar heel rijk gemaakt”, legt Kosta uit. 

Russische ploeg trainen

Na een aantal jaren als coach begint Kosta zich steeds vaker af te vragen welke bijdrage hij kan leveren aan schaatsen als internationale sport. Hij wordt gevraagd om de Russische ploeg te coachen. “Na DSB en TVM zat ik figuurlijk gezien ‘in de ruimte’. Toen ik Rusland ging coachen was het alsof ik de mijnen in moest, met zo’n lamp op je voorhoofd, je kent het wel. Ik moest helemaal opnieuw beginnen en moest er dus lang over na denken. Ik zag het als kans en besloot ervoor te gaan. De ploeg moest van heel ver komen. Al mijn kennis en ervaring nam ik mee en zo zette ik samen met de bondvoorzitter schaatsen in Rusland weer op de kaart. Na zes maanden werd een van de schaatsers wereldkampioen.”

Een doel is een droom met een deadline

De emotionele kant van de drang naar prestatie is wat Kosta zo fascineert aan sport. “In de sport werk je stap voor stap ergens naartoe. Je maakt doelen en dat probeer ik altijd zo simpel mogelijk te houden: Een doel is een droom met een deadline. En als je die droom met die deadline hebt, kun je gaan plannen. Daarbij is geduld erg belangrijk, want je lichaam is eigenlijk een heel erg traag systeem. Je kunt niet vandaag trainen en morgen resultaat zien. Dat kost tijd.”

Winnaar of verliezer

“Bovendien is sport heel zwart-wit, daar waar het leven heel kleurrijk is. In de sport ben je of de winnaar of de verliezer. Er zit niets tussenin. Daar houd ik van. Liever een eerlijke vijand, dan een gecamoufleerde vriend. En ook al is de groep van verliezers de grootste groep, topsporters hebben een enorm optimisme, waardoor ze altijd maar voor die winst blijven gaan. En dat is wat ik zo mooi vind aan sport”, aldus Kosta. 

Niet afwachten

Als oud-bondscoach wil Kosta ook sporters in Oekraïne ondersteunen. Zo helpt hij de Oekraïense schaatsbond met de communicatie en ondersteuning van de internationale schaatsbond en adviseert hij de Oekraïense skeelerbond. En hij werkt vanuit Nederland mee om skeelerpakken te maken. “Ook al is het vanuit Nederland, ik wil graag mijn bijdrage kunnen leveren.”

Vanaf nul

Als de oorlog voorbij is, hoopt Kosta dat Oekraïne zelfstandig is. “Maar dan nog moet het hele land opnieuw worden opgebouwd. Mensen hebben trauma’s, alles is kapot. Ook de sport moet vanaf nul beginnen.” Kosta staat klaar om na de oorlog het schaatsen in Oekraïne naar een hoger niveau te tillen. Als het aan Kosta ligt, hoger dan voor de oorlog. 

Nieuwe aanwas

“Ik wil helpen waar ik maar kan”, benadrukt Kosta. En zijn hulp reikt verder dan Oekraïne. Zo wil hij zich ook inzetten op het gebied van sportcoaches. Want de aanwas van nieuwe coaches loopt merkbaar terug. Kosta voelt zich geroepen om al zijn kennis en ervaring in te zetten om jonge coaches op te leiden. Precies zoals hij zelf ook werd opgeleid door grootheden in de sport.

Tekst: Sonja Harkema

Foto’s: Ricardo Veen en Orange pictures